Có một thứ mà bạn phải mang theo khi chết: đó là nghiệp. Nghiệp là kết quả của những hành động của chúng ta. Nghiệp tốt và nghiệp xấu theo
ta không rời bước. Ta không thể nào xua đuổi nó được dù ta có muốn đi nữa.

“Sự Khẩn Cấp Chụp Lấy Tôi”

Dưới thời Ðức Phật có một vị tỳ khưu trẻ sinh trưởng trong một gia
đình giàu có. Trẻ trung và tráng kiện, thầy có đủ cơ hội để hưởng thụ
mọi lạc thú của cuộc đời trước khi xuất gia. Thầy có sức khỏe, có đông
bạn bè và thân quyến, và sự giàu có sung túc này khiến thầy được mọi
người chiều chuộng và làm vừa lòng. Nhưng thầy đã từ bỏ tất cả để đi tìm sự giải thoát.

Một ngày nọ, nhà vua cưỡi ngựa dạo trong rừng. Thấy nhà sư trẻ, nhà
vua dừng ngựa, đến gần và hỏi, “Thưa đại đức, đại đức còn trẻ trung và
khỏe mạnh, và đang ở vào lứa tuổi đẹp nhất của cuộc đời, Ðại đức lại
sinh trưởng trong một gia đình giàu có. Tại sao đại đức bỏ lỡ cơ hội để
hưởng thụ tuổi trẻ của mình? Tại sao lại từ bỏ gia đình, khoác áo nhà tu
và sống một mình? Ðại đức có thấy cô đơn không? Có thấy chán nản không?”

Nhà sư trẻ trả lời, “Thưa ngài, khi nghe lời giảng dạy của Ðức Phật,
trong tôi đã khởi lên một tinh thần cấp bách. Sự cấp bách này đã thúc
đẩy tôi. Tôi muốn trích xuất ra từ cơ thể này những cái gì quí báu nhất
trước khi tôi từ giã cõi đời. Ðó là lý do tại sao tôi từ giã đời sống thế tục và khoác lên mình chiếc y vàng.”

Nếu bạn vẫn chưa đồng ý là cần phải hành thiền một cách cấp bách — mà
không dính mắc vào thân thể hay đời sống — thì những lời dạy sau đây
của Ðức Phật cũng có thể làm bạn đổi ý mà tinh tấn thực hành. Ðức Phật
dạy chúng ta phải luôn luôn ý thức rằng thân thể này chẳng gì khác hơn
là sự hợp thành của danh và sắc. Danh và Sắc không thể tồn tại được dù
trong một thời điểm ngắn ngủi. Danh Sắc trôi chảy không ngừng. Một khi
đã có thân tâm này, thì chẳng có cách gì làm cho nó đừng già. Khi còn trẻ ta muốn mình mau lớn, khi lớn tuổi lại muốn mình đừng già.

Chúng ta muốn được khỏe mạnh, nhưng sự mong mỏi của chúng ta không
bao giờ được thỏa mãn. Chúng ta bị đau khổ và bất toại nguyện, bị bệnh
tật dày xéo suốt cuộc đời. Chúng ta không thể nào sống mãi mãi được. Tất
cả chúng ta đều phải chết. Chết là điều trái ngược với lòng mong cầu
của chúng ta, nhưng chúng ta không ngăn cản được. Chỉ có một điều là lúc
nào cái chết sẽ đến mà thôi. Ta không thể nào ngăn cản đừng cho thân thể này thay đổi hay biến chuyển theo thời gian.

Không một ai trên thế gian này có thể cam kết rằng những điều ước ao
của chúng ta về một đời sống phát triển, khỏe mạnh và bất tử sẽ được bảo
đảm. Người ta từ chối chấp nhận sự thật. Già muốn làm cho trẻ ra. Các
nhà khoa học cố gắng tìm đủ mọi phương pháp, phát minh ra những máy móc
kỳ diệu để trì hoãn tiến trình hủy diệt của con người. Họ cố tìm cách
làm sống lại những người đã chết. Khi đau ta uống thuốc để cảm thấy dễ
chịu. Nhưng dù cho có lành bịnh thì ta cũng đau lại, không thể đi ngược lại với thiên nhiên. Chúng ta không thể tránh khỏi già, bệnh, chết.

Ðiểm yếu đuối chính của chúng ta là thiếu an toàn. Hãy nhìn những
sinh vật khác, những con thú, và nhất là con người. Có chỗ trú ẩn nào để tránh khỏi già, bệnh và chết không?

Nếu bạn hành thiền tích cực, bạn sẽ không ngạc nhiên khi thấy những
sự kiện này hiển bày trước mắt bạn. Nếu bạn có thể thấy bằng trực giác
sự sinh diệt của các hiện tượng thân tâm, bạn sẽ biết rằng chẳng có một
chỗ an toàn nào để ẩn trú cả. Không có một nơi nào an toàn. Dầu trí tuệ
của bạn chưa đạt được điểm này, nhưng khi suy tư về sự không bền vững
của cuộc sống cũng khiến bạn có những tư tưởng khẩn cấp và một sự khích
lệ mạnh mẽ trong việc hành thiền cũng phát sinh. Thiền minh sát có thể dẫn bạn đến một nơi thoát khỏi những điều sợ hãi này.

Con người cũng có một điểm rất yếu nữa là không có quyền sở hữu. Ðiều
này có vẻ kỳ lạ. Chúng ta được sinh ra, chúng ta bắt đầu có sự hiểu
biết, chúng ta có tín nhiệm, phần lớn có việc làm và mua sắm với tiền
lương của mình. Chúng ta gọi đó là tài sản của chúng ta. Và trong một
mức độ tương đối, đó là những gì mà ta có. Không nghi ngờ gì về việc
này. Nếu tài sản thật sự là của ta thì ta không bao giờ bị xa rời chúng.
Nếu chúng bị vỡ hay mất, thì làm sao ta có thể gọi đó là của sở hữu của
chúng ta? Trong ý nghĩa tuyệt đối của nó, khi con người chết, chẳng có
thể mang theo được gì. Mọi vật chúng ta có được, chúng ta tồn trữ, thu
vét, đều phải để lại. Bởi thế, có thể nói rằng, tất cả chúng sanh đều không có quyền sở hữu. Vào lúc chết, tất cả tài sản đều phải bỏ lại.

Của sở hữu chia làm ba loại. Bất động sản là những thứ ta không mang
đi được như đất đai, nhà cửa, v.v… Theo tục đế, thì nó thuộc về bạn,
nhưng bạn phải bỏ nó lại khi bạn chết. Loại tài sản thứ hai, là động
sản, là những thứ ta có thể mang đi được như ghế bàn, áo quần, đồ dùng,
v.v… Sau đó là kiến thức, mỹ thuật và khoa học, tài năng bạn dùng để duy
trì cuộc sống và gia đình. Bao lâu chúng ta còn có một cơ thể lành mạnh
thì tài sản, kiến thức rất cần thiết, tuy nhiên, không có một bảo đảm
nào để tránh khỏi sự mất mát. Bạn có thể quên những điều bạn biết. Bạn
có thể bị cấm đoán bởi chánh quyền, hay gặp những chuyện bất hạnh khác
khiến bạn không thể xử dụng những hiểu biết của bạn. Chẳng hạn như bạn
là một bác sĩ giải phẫu, nhưng chẳng may tay bạn bị gãy hoặc gặp những
bất trắc khác khiến bạn bị loạn thần kinh nên bạn không thể tiếp tục nghề nghiệp của mình.

Không một loại tài sản nào trên đây có thể đem lại sự an toàn cho bạn
ngay khi bạn còn đang sống trên mặt đất này nói chi đến đời sau. Nếu
bạn hiểu rằng mình chẳng làm chủ một thứ gì cả, và sự sống này chuyển
biến không ngừng, thì bạn sẽ cảm thấy an lạc nhiều hơn khi mọi đổi thay xảy đến cho bạn.

Gia Tài Thật Sự Của Chúng Ta

Tuy nhiên, có một thứ mà bạn phải mang theo khi chết: đó là nghiệp.
Nghiệp là kết quả của những hành động của chúng ta. Nghiệp tốt và nghiệp
xấu theo ta không rời bước. Ta không thể nào xua đuổi nó được dù ta có muốn đi nữa.

Sự tin tưởng rằng nghiệp là gia tài của bạn, khiến bạn hăng say trong
việc hành thiền. Bạn sẽ hiểu rằng những hành động thiện là căn bản, là
vốn đầu tư hạnh phúc trong tương lai, và hành động bất thiện sẽ đem lại
cho bạn nhiều đau buồn sau này. Ðược như thế, bạn sẽ làm nhiều việc
thiện phát xuất từ lòng từ ái. Bạn sẽ giúp đỡ cho bệnh viện, cho những
người đau khổ vì thiên tai; bạn hỗ trợ cho những người trong gia đình,
các bà con thân quyến, lo cho người già, người tàn tật và cô đơn, bạn
bè, và những người cần sự giúp đỡ. Bạn muốn tạo một xã hội tốt đẹp hơn
bằng cách giữ gìn giới luật trong sạch; có lời nói và việc làm hợp theo
lẽ đạo. Bạn sẽ đem lại sự bình an cho mọi người xung quanh bằng cách
hành thiền và chế ngự các phiền não đang dâng tràn trong tâm mình. Bạn
sẽ tuần tự thành đạt các tuệ giác, và cuối cùng nhận chân được mục đích
tối hậu. Tất cả các việc làm như bố thí, cúng dường, giữ gìn giới luật
cũng như hành thiền đều sẽ theo bạn sau khi bạn chết như bóng với hình. Bởi thế, hãy cố gắng làm các việc lành!

Tất cả chúng ta đều nô lệ cho ái dục. Ðó là một điều hèn hạ xấu xa,
nhưng đó là sự thật. Ái dục chẳng bao giờ no chán, vô chừng vô độ, không
sao thỏa mãn nổi. Khi nhận được một vật chưa đúng ý mình, bạn tìm cách
để có một vật khác. Và khi có được vật mình ưa thích rồi, bạn lại muốn
được một vật mới lạ khác nữa. Lòng tham muốn không bao giờ được thỏa
mãn. Ðó là bản chất cố hữu của con người. Túi tham không đáy! Tham ái
không bao giờ thỏa mãn được tham ái. Nếu hiểu đúng đắn chân lý này,
chúng ta sẽ không tìm kiếm sự thỏa mãn bằng cách tự hủy hoại mình như thế. Vì vậy, Ðức Phật nói: “Biết đủ là gia tài lớn lao nhất.”

Bạn hãy đọc câu chuyện về người đan rổ sau đây: Có một người đan rổ
bình dị, luôn luôn vui sống với công việc của mình. Anh ca hát, và huýt
sáo suốt ngày trong khi ngồi đan rổ. Tối đến, anh trở về căn chòi lá bé
nhỏ của mình và ngủ một giấc ngủ ngon lành. Ngày nọ, một nhà triệu phú
đi ngang qua chỗ anh bán rổ. Thấy anh nghèo nàn, nhà triệu phú thương hại và tặng một ngàn đồng.

Anh đan rổ nhận tiền với lòng biết ơn. Anh ta chưa từng có đến một
ngàn đồng trong đời. Anh cầm tiền và trở về căn chòi xiêu vẹo của mình.
Anh phân vân không biết nên cất ở đâu. Căn lều này chẳng an toàn chút nào. Suốt đêm anh trằn trọc không ngủ vì sợ trộm, sợ chuột cắn nát tiền.

Sáng hôm sau, anh đem túi tiền ra chỗ mình ngồi đan và bán rổ, nhưng
anh không hát và huýt sáo như thường lệ, vì anh lo lắng cho số tiền. Tối
đó, anh lại mất ngủ nữa. Sáng hôm sau, anh đem tiền trả lại cho nhà triệu phú và nói: “Xin hãy trả lại hạnh phúc cho tôi”.

Bạn có nghĩ rằng Ðức Phật không muốn bạn tạo kiến thức và uy tín,
không muốn bạn hăng say làm việc để kiếm tiền nuôi bản thân và gia đình
và dành dụm phòng khi đau ốm hay gặp cảnh khó khăn chăng? Không phải
vậy! Bằng mọi cách, hãy xử dụng đời sống và trí thông minh của bạn để thỏa mãn các nhu cầu của mình một cách hợp pháp và lương thiện.

Hãy tri túc, bằng lòng với những gì mình đang có! Ðừng nô lệ cho lòng
tham ái của mình. Ðó là thông điệp của Ðức Phật. Hãy suy tưởng về sự
yếu kém của chúng sanh, để tận dụng tối đa thân thể và đời sống này
trước khi nó quá già, quá bệnh, không đủ sức để hành thiền và trở thành một cái thây vô dụng.

Thiền sư U Pandita