|
|
|
Ngày hội non sông trên Quảng trường Ba Đình. Ảnh: Sỹ Minh
|
(Đó là kết luận được tác giả Trần Dân Tiên viết ra trong tác phẩm “Những
mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch (Nxb Văn học 1970, trang
110) như một lời nhắn nhủ đến mỗi thế hệ người con Việt Nam luôn biết
trân trọng giá trị của độc lập tự do, biết hy sinh lợi ích riêng tư để
quyết bảo vệ, giữ gìn độc lập tự do của Tổ quốc trong bất kỳ hoàn cảnh
nào.
Và
một điều hiển nhiên là, sẽ yêu quý độc lập tự do hơn, khi chúng ta thấu
hiểu sự hy sinh xương máu của bao thế hệ ông cha ta đã ngã xuống qua
mấy ngàn năm lịch sử, từ đánh đuổi giặc ngoại xâm phương Bắc đến đánh
thắng đế quốc Âu - Mỹ và tên phát xít Nhật ở phương Đông cũng vì để đổi
lấy nền độc lập tự do cho dân tộc Việt Nam hôm nay! Một dân tộc nhỏ bé,
đất không rộng người không đông như Việt Nam nhưng đã gan góc, kiên
cường đến lạ thường, trở thành một điều hiếm thấy trong lịch sử nhân
loại từ cổ tới kim.
Trên
thực tế, để có bản Tuyên ngôn độc lập tuyên bố với thế giới ngày
2/9/1945 tại Ba Đình (Hà Nội), toàn thể dân tộc ta phải chiến đấu kiên
cường suốt 87 năm trời, kể từ khi liên quân Pháp - Tây Ban Nha nổ súng
tấn công đánh chiếm bán đảo Sơn Trà (Đà Nẵng) ngày 01/9/1858. Ngay từ
khi Pháp đánh chiếm Đà Nẵng, các tầng lớp từ nhân dân đến nho sĩ và quan
lại đã vùng lên đấu tranh quyết liệt để giữ nền độc lập cho dân tộc.
Trước
hết phải kể đến cha con Trương Định - Trương Quyền, rồi Nguyễn Trung
Trực, Võ Duy Dương, Nguyễn Hữu Huân, hai anh em Phan Tôn - Phan
Liêm...rồi một số quan lại yêu nước như đốc học Phạm Văn Nghị đem 300
quân tình nguyện từ Bắc vào kinh đô Huế xin được lên đường giết giặc,
Tổng đốc Nguyễn Tri Phương cùng con trai đã anh dũng hi sinh khi bảo vệ
thành Hà Nội năm 1873, đến Tổng đốc Hoàng Diệu kiên cường đánh Pháp giữ
thành Hà Nội năm 1882. Nhiều tri thức nho sỹ còn dùng ngòi bút làm vũ
khí đánh giặc như Nguyễn Đình Chiểu, Phan Văn Trị..
Tiếp
đến là các phong trào đấu tranh để đòi lại nền độc lập cuối thế kỷ XIX,
trong đó phải kể đến phong trào Cần vương dưới sự chỉ huy của Tôn Thất
Thuyết, khởi nghĩa Ba Đình, Hùng Lĩnh, Hương Khê ở Trung kỳ; khởi nghĩa
Sông Đà, Bãi Sậy ở Bắc kỳ... diễn ra rầm rộ nhưng cuối cùng trước sau
đều kết thúc thất bại. Sang đầu thế kỷ XX, các phong trào yêu nước và
cách mạng theo khuynh hướng dân chủ diễn ra rầm rộ, tiêu biểu là cụ Phan
Bội Châu và Phan Châu Trinh. Đến lượt Bác Hồ với những hoạt động không
biết mệt mỏi cùng với sức mạnh tổng lực của nhân dân theo con đường chủ
nghĩa Mác - Lênin, thành lập một chính đảng của giai cấp vô sản, kinh
qua 15 năm chiến đấu, cuối cùng đã làm nên thắng lợi Cách mạng tháng Tám
năm 1945 vĩ đại, độc lập tự do đã về với Tổ quốc Việt Nam sau 61 năm
rơi vào tay giặc (1884 -1945).
Khi
cuộc Cách mạng tháng Tám đang tiến đến những thắng lợi cuối cùng thì
cũng là lúc Bác Hồ viết ra những dòng đầu tiên trong bản Tuyên ngôn độc
lập nhằm khẩn trương tuyên bố với đồng bào và thế giới sự ra đời nước
Việt Nam dân chủ cộng hoà - Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á.
Bác Hồ viết Tuyên ngôn trong bối cảnh lịch sử hết sức đặc biệt, ở thời
khắc gấp rút của cách mạng, trong thời gian chỉ 3 ngày, tại phòng ăn ở
số 48 Hàng Ngang, dưới thân phận bí mật..., nhưng nó được coi là “áng
thiên cổ hùng văn” và được đưa vào chương trình dạy học phổ thông từ mấy
năm nay.
Ngày
27/7/1945, Thường vụ Trung ương họp, rồi Hội đồng chính phủ lâm thời
họp, bàn nhiều việc quan trọng, trong đó có việc tổ chức lễ tuyên bố độc
lập vào ngày 2/9/1945, Bác Hồ phụ trách soạn thảo Tuyên ngôn độc lập.
Từ ngày 28/8/1945, tức là ngày 21/7/Ất Dậu (1) - khi mà nhân dân ở Hà
Tiên và Đồng Nai giành được chính quyền về tay nhân dân, Bác Hồ bắt đầu
viết Tuyên ngôn. Bác Hồ viết Tuyên ngôn độc lập tại tầng 2, nhà ông
Trịnh Văn Bô, bà Hoàng Thị Minh Hồ ở số 48 phố Hàng Ngang - một gia đình
doanh nhân giàu lòng yêu nước.
Suốt
3 ngày, với tâm lực, trí tuệ và bản lĩnh của một vị lãnh tụ cách mạng
luôn canh cánh nỗi lòng vì độc lập cho dân tộc, vì hạnh phúc ấm no cho
nhân dân; từng trải nghiệm hoạt động cách mạng từ Đông sang Tây với
chiếc máy đánh chữ đã sử dụng hồi ở căn cứ địa Việt Bắc, Bác Hồ đã viết
xong bản Tuyên ngôn độc lập vào ngày 30/8 - ngày mà vua Bảo Đại đọc
chiếu thoái vị trước đông đảo nhân dân tại Ngọ Môn kinh đô Huế và nộp ấn
kiếm cho Chính phủ cách mạng lâm thời. Viết xong, Bác mời một số đồng
chí để trao đổi, góp ý kiến cho bản dự thảo Tuyên Ngôn độc lập này rồi
ngày hôm sau, tức 31/8 Bác bổ sung, chỉnh sửa một số điểm và chỉ còn chờ
ngày được tuyên bố.
2
giờ chiều ngày 2/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Hồ Chí Minh
trịnh trọng đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nền dân chủ cộng hoà trước
đông đảo nhân dân trong và ngoài nước rằng:
“..Tất
cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có
quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do...Một dân tộc đã gan góc
chống ách nô lệ của Pháp hơn 80 năm nay,...đứng về phe Đồng minh chống
phát xít. Dân tộc ấy phải được tự do,...phải được độc lập!...Nước Việt
Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do
độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực
lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do và độc lập ấy” (2).
Những
câu chữ chứa đựng hồn non sông nước Việt ấy là nỗi lòng hoạt động cách
mạng suốt 35 năm của Bác. Chính vì vậy mà ngày 30/8/1945, sau khi đọc
bản thảo cho những người công tác thân cận nghe và hỏi ý kiến họ, Bác Hồ
đã không dấu nổi sự sung sướng nói rằng: “Trong đời tôi, tôi đã viết
nhiều, nhưng đến bây giờ mới viết được một bản Tuyên ngôn như vậy”. Sung
sướng vì đây là “kết quả của những bản yêu cầu gửi cho hội nghị Véc-xây
mà Bác Hồ đã viết năm 1919 và chương trình Việt Minh Bác viết năm 1941.
Hơn nữa, bản Tuyên ngôn độc lập là kết quả của những bản tuyên ngôn
khác và tinh hoa của tiền bối như các cụ Thủ Khoa Huân, Phan Đình Phùng,
Hoàng Hoa Thám, Phan Bội Châu và của nhiều người khác, của bao nhiêu
sách báo truyền đơn bí mật viết bằng máu và nước mắt của những nhà yêu
nước từ hơn 80 năm trước”. Nó còn “là hoa là quả của bao nhiêu máu đã đổ
và bao nhiêu tính mạng đã hy sinh của những người con anh dũng của Việt
Nam trong nhà tù, trong trại tập trung, trong những hải đảo xa xôi,
trên máy chém, trên chiến trường,... là kết quả của bao nhiêu hy vọng,
gắng sức và tin tưởng của hơn 20 triệu nhân dân Việt Nam&rdquo
3).
Bản
tuyên ngôn đó có tính dân tộc, lại có tính quốc tế, vừa có ý nghĩa lịch
sử lại có ý nghĩa thời đại sâu sắc. Nó có tác động trực tiếp đến sự
thắng lợi trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp, Mỹ và công cuộc xây dựng
CNXH hiện nay. Giành - giữ và củng cố độc lập dân tộc không chỉ là nhiệm
vụ của thời chiến mà còn là nhiệm vụ quan trọng của toàn dân tộc ta ở
thời kỳ xây dựng và phát triển đất nước trên con đường CNXH. Trong bối
cảnh thế giới ngày nay, khi mà sự hội nhập để phát triển đã trở thành
tất yếu thì vấn đề giữ vững nền độc lập để không bị phụ thuộc vào các
nước lớn về nhiều mặt, đặc biệt là kinh tế và văn hoá luôn đặt ra cho
chúng ta những thách thức không nhỏ./.
_________________
Chú thích:
(1), Theo Vũ Kỳ, Thư ký Bác Hồ kể chuyện, Nxb Chính trị Quốc gia, H. 2005, tr.17.
(2), Hồ Chí Minh toàn tập, t.3, Nxb Chính trị Quốc gia, H. 2000, tr.555-557.
(3) Trần Dân Tiên, Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch, Nxb Văn học 1970, tr.110.
Theo Lê Đức Hoàng
